(වර්තමාන ශ්‍රී ලංකාවේ තත්ත්වය යහපත්කරගැනීම වෙනුවෙන් ලියවෙන විද්‍යාත්මක ලිපිමාලාවේ දෙවෙනි ලිපිය)
මිනිසුන් අයුක්තියට අසුවන්නේ තවත් පුද්ගලයකු හෝ කණ්ඩායමක් විසින්, පුද්ගලයෙකුගේ මූලික අවශ්‍යතාවයන් උල්ලංඝණය කිරීමෙනි. කාංසාව, මානසික අවපීඩනය සහ ආක්‍රමණශීලීත්වය ඇතුළුව මානසික අසාධාරණයන් සඳහා විශ්මයජනක වූ මූල්‍ය හා ගණනය කළ නොහැකි චිත්තවේගීය පිරිවැය තිබේ. එලෙස අවධානය යොමුකිරීමේදී ප්‍රශ්න කිහිපයක් මතු වේ. ඉන් ඉතාම වැදගත් වන්නේ මිනිසුන්ට ලැබිය යුත්තේ කුමක්ද?. යන්නයි. සමාජයෙන්, පවුලේ සාමාජිකයන්ගෙන්, රැකියා ස්ථානවලින්, මිතුරන්ගෙන්, ගුරුවරුන්ගෙන්, නායකයන්ගෙන් හෝ රාජ්‍ය නිලධාරීන්ගෙන් අප බලාපොරොත්තුවන්නේ මොනවාද?. මේවා නිසි ලෙස නොලැබුණු විට අප ඉහතින් සදහන් කල අයුක්තින් සිදු වේ.
ඉහත තොරතුරු වලට අනුව නිදසුනක් වශයෙන්, භාණ්ඩ, සම්පත් සහ සේවා වෙන් කිරීම බෙදාහැරීම් සාධාරණ විය යුතුය . මේවාට සෞඛ්‍ය රැකවරණය, නිවාස සහ පොදුඅධ්‍යාපනය සඳහා ප්‍රවේශය ඇතුළත් විය හැකිය. කාර්ය පටිපාටික යුක්තිය, අනෙක් අතට, තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලීන්හි සාධාරණත්වයට සම්බන්ධ වේ. සාමාන්‍යයෙන් විද්‍යානුකූලව පෙන්වා දෙන්නේ කාර්ය පටිපාටික යුක්තිය සඳහා හඬ සහ තේරීම අවශ්‍ය බවයි. ආබාධිත අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාරයේ පොදු වාක්‍යයක් වන්නේ “අප නොමැතිව අප ගැන කිසිවක් නැත” යන්නයි. මේ අනුව, කාර්ය පටිපාටික යුක්තිය තුළ තිබිය යුතු වන්නේ නියෝජනය, සහභාගීත්වය, අපක්ෂපාතීත්වය සහ අඛණ්ඩතාවයි.
නිවැරදි කිරීම, යුක්තියේ තවත් වැදගත් ආකාරයක්, පුද්ගලයන්ට හෝ සමස්ත කණ්ඩායම්වලට සිදු වන හානිය ආමන්ත්‍රණය කිරීමට අදාළ වේ. නිවැරදි කිරීමේ යුක්තිය සඳහා නියමිත මුදල මූල්‍ය වන්දි හෝ සමාව අයැදීම විය හැකිය (Sabbagh & Schmitt, 2016).
මෙම සංකල්පීය ප්‍රවේශයන්ට අමතරව යුක්තිය සඳහා සන්දර්භීය ප්‍රවේශයන් ඇත. මේවා යම් නිශ්චිත වේලාවක සහ ස්ථානයක හෝ යම් පුද්ගලයින් පිරිසකට සිදු වන (තුළ) යුක්තිය වර්ග වේ. පළමු උදාහරණය වන්නේ සංවිධානාත්මක (අසාධාරණ) සහ දෙවැන්නෙහි වාර්ගික (දී) යුක්තියයි. සේවා යෝජකයින් විසින් ගෙවිය යුතු සේවකයින් මොනවාද? සමහර වාර්ගික සහ වාර්ගික කණ්ඩායම් අන් අය විසින් ගෙවිය යුතු මොනවාද? එක් නිශ්චිත ආකාරයේ ආයතනික යුක්තිය තොරතුරු වේ. සේවකයින් ගෞරවයෙන් සැලකීමට සහ ඔවුන්ගේ ජීවිතයට බලපාන වැදගත් තීරණ පිළිබඳව දැනුවත් කිරීමට අපේක්ෂා කරයි. මෙය විශේෂිත සන්දර්භයක් තුළ කාර්ය පටිපාටික යුක්තිය පිළිබඳ ආකාරයක් යැයි අපට පැවසිය හැකිය. ඇතැම් සුළුතර කණ්ඩායම්, අනෙක් අතට, සමාව අයැදීම, වන්දි ගෙවීම, සම්පත්, භාණ්ඩ සහ සේවා සඳහා ණයගැති බව හැඟේ. මේවා බෙදාහැරීමේ, පරිපාටිමය සහ නිවැරදි කිරීමේ යුක්තියේ එකතුවක් ලෙස සැලකිය හැකිය. ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය හෝ ආබාධිත අයුක්තිය සම්බන්ධයෙන් සමාන ඉල්ලීම් ඉදිරිපත් කළ හැකිය.
අසාධාරණ ලෙස සැලකීමේ සෑම අවස්ථාවකදීම උල්ලංඝනය වන එක් මූලික මානව අවශ්‍යතාවයක් ඇත, එය වැදගත් අවශ්‍යතාවයකි (Kruglanski et al., 2022; Prilleltensky & Prilleltensky, 2021).
අප අසාධාරණයක් සිදු කරන විට, අපි පුද්ගලයන්ට යම් භාණ්ඩයක් හෝ සේවාවක් අහිමි කරනවා පමණක් නොව, ඔවුන්ගේ මනුෂ්‍යත්වය, ගරුත්වය, වැදගත්කම, ගෞරවය සහ සමාජ වටිනාකම ද අහිමි කරයි. සෑම ආකාරයකම අසාධාරණයේ කේන්ද්‍රීය යාන්ත්‍රණය මිනිසුන්ට වටිනාකමක් සහ අගෞරවයක් ඇති කිරීම සහ වටිනාකම් එකතු කිරීම සහ තමන්ට හෝ අන් අයට දායකත්වයක් ලබා දීම වැළැක්වීම මගින් කාරණය උල්ලංඝනය කිරීමක් බව සමාජ විද්‍යාඥයන් විද්‍යාත්මකවත්, ආගමිකවත් තර්ක ඉදිරිපත් කරයි.
සමහර සුළු ජාතීන්ට ඔවුන් ගණිතයට හෝ විද්‍යාවට හොඳ නැතැයි කී විට, අපි දෙදෙනාම ඔවුන්ගේ දක්ෂතා අවප්‍රමාණය කර ඔවුන්ට මෙම ක්ෂේත්‍රවල දස්කම් දැක්වීමට ඇති අවස්ථා අහිමි කරමු (Steele, 2010). #BlackLivesMatter ව්‍යාපාරයේ නැගීම, කළු ජාතිකයන් අවප්‍රමාණය වී ඇති බවක් හැඟවීමට සහ ඔවුන් සමාජයේ පූර්ණ සාමාජිකයන් වීම වැළැක්වූ ඓතිහාසික අසාධාරණයන්ට ප්‍රතිචාර දැක්වීමකි (Taylor, 2016). ඇත්ත වශයෙන්ම, ශතවර්ෂ ගණනාවක් තිස්සේ, පිළිගැනීම සඳහා අරගලය වූයේ ගෞරවය, වැදගත්කම සහ වැදගත්කම ඉල්ලා සිටීමයි (Honneth, 1995).
අපි මූලික අවශ්‍යතා උල්ලංඝනය කරන විට, අපි තවත් අයෙකුගේ හෝ කණ්ඩායමක මානසික අසාධාරණ ක්‍රියාවක නිරත වෙයි. මේ අනුව, මානසික අසාධාරණය යනු අන්‍යයන්ගේ මූලික අවශ්‍යතාවය උල්ලංඝනය කිරීමක් ලෙස අර්ථ දැක්විය හැක. මිනිසුන් අවප්‍රමාණය වී ඇති බවක් හැඟවීම මගින් හෝ ඔවුන් අගය එකතු කිරීම වැලැක්වීමෙන් උල්ලංඝනය සිදු විය හැක. මනෝවිද්‍යාත්මක යුක්තිය, අනෙක් අතට, ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, ජාතිය, තරාතිරම, වයස, ආබාධිතභාවය, බලය, රැකියාව හෝ සංක්‍රමණ තත්ත්වය නොතකා වෙනත් පුද්ගලයින්ට වටිනාකමක් ඇති කරවන අතර, ඔවුන්ට වටිනාකමක් එකතු කිරීමට සහ දායකත්වයක් දැක්වීමට අවස්ථාවක් ලබා දෙන ක්‍රියාවකි.
“අසාධාරණ ලෙස සැලකීම අපගේ සමාජ වටිනාකම, අභිමානය සහ ගෞරවය හෑල්ලුවට ලක් කරන නිසා අසාධාරණ ලෙස සැලකීම නිසා බොහෝ අයුක්තිසහගත සිද්ධීන් තුළ මානසික අසාධාරණය පවතින බව මම තර්ක කරමි”(Kruglanski et al., 2022). උල්ලංඝනය කිරීමේ මූලාශ්‍රය අපගේ ආබාධිතභාවය හෝ ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය විය හැකි නමුත්, ඕනෑම අවස්ථාවක, අපව අවප්‍රමාණය වී ඇති බවටත්, බැහැර කර ඇති බවටත් හෝ කොන් වී ඇති බවටත් හැඟෙන්නට සලස්වා ඇත. සමහර පුද්ගලයන් සඳහා, බැහැර කිරීම ඔවුන්ගේ ආගමික අනන්‍යතාවයට හෝ ශරීර ප්‍රමාණයට සම්බන්ධ විය හැකිය. සමහර අධික බර සහිත ළමයින් පාසැලේදී හිරිහැරයට ලක් වන අතර මුස්ලිම් හෝ යුදෙව් සිසුන් ක්‍රීඩා පිටියේදී සමච්චල් කරති.
පවුල් සහ සබඳතාවල සන්දර්භය තුළ, බල අවකලනය මානසික අසාධාරණයේ මුල වේ. ගෘහස්ථ හෝ ළමා අපයෝජනයන් සමන්විත වන්නේ දුර්වල පවුලේ සාමාජිකයින්ට එරෙහිව අවමන් සහගත සහ ප්‍රචණ්ඩකාරී හැසිරීමකි. ප්‍රමුඛ චරිතය අන් අයට නින්දා සහගත නම් කියා හෝ අවමානයට ලක් කරයි ඔවුන්ව ශාරීරිකව සීමා කිරීම හෝ තුවාල කිරීම. මෙම සියලු අවස්ථා වලදී, නීතිමය, ආගමික, ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, සංවර්ධන, වාර්ගික සහ ආර්ථික, පමණක් නොව, මනෝවිද්‍යාත්මක ද ඇතුළු බොහෝ ආකාරයේ අසාධාරණයන් සිදු වේ.
ඔබව අවප්‍රමාණය වී ඇති බවක් දැනීම සහ අගය එකතු කිරීම අහිමි කිරීම මගින් ජනනය වන මානසික කම්පනයට ශාරීරික හා මානසික සෞඛ්‍ය ගැටලු සම්බන්ධයෙන් දුරදිග යන වියදම් ඇත, සම්බන්ධතා, වෘත්තීය සහ සමාජීය ගැන සඳහන් නොකරන්න (Flett, 2022). නැවත නැවතත් මානසික අසාධාරණ ක්‍රියාවන් නිසා ඇතිවන මානසික හානිය ජය ගැනීමට වසර ගණනාවක් දුක් විඳීමට සහ ප්‍රතිකාර කිරීමට ගත හැකිය. ඇත්ත වශයෙන්ම, වැදගත්කමක් නොමැතිකමට ප්‍රතිචාර වශයෙන් සමහර අය කනස්සල්ලට හා මානසික අවපීඩනයට පත්වේ. නමුත් තවත් සමහරු ආක්‍රමණශීලී බවට පත් වෙති. ජීවිත අහිමි වීම සහ පවුල් දුක් වේදනා සම්බන්ධයෙන් දශක ගණනාවක් පැවතිය හැකිය. හිරිහැරයට ගොදුරු වූ සමහර අය සමූහ මිනීමරුවන් බවට පත්වේ (Leary et al., 2003). රැකියාවේ වැදගත්කම නොමැතිකම විසන්ධි වීම, ඵලදායිතාව නොමැතිකම සහ නිහඬව ඉවත් වීමට හේතු වේ (Clifton, 2022). කම්පනයට පත් වූ පුද්ගලයන් සේවයෙන් ඉවත් කිරීම, ප්‍රතිකාර කිරීම සහ පුනරුත්ථාපනය කිරීම සම්බන්ධ මානසික අසාධාරණයන් සඳහා වන මූල්‍ය පිරිවැය විශ්මයජනක වන අතර, චිත්තවේගීය දුක් වේදනා ගණනය කළ නොහැක.
මානසික අසාධාරණයන් විසින් ඇති කරන ලද වේදනාව සහ වේදනාව වළක්වා ගත හැකි අතර, එය වළක්වා ගත යුතුය. ව්‍යුහාත්මක, ආර්ථික, වාර්ගික, ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, පන්ති සහ දේශපාලන අසාධාරණයන් පමණක් නොව, මානසික අසාධාරණය ද ආමන්ත්‍රණය කිරීමේ හදිසි අවශ්‍යතාවයක් පවතී. පවුල්, පාසල්, සේවා ස්ථාන සහ සමස්ත ප්‍රජාවන්ට බලපාන වැඩසටහන්, ප්‍රතිපත්ති සහ භාවිතයන් මිනිසුන්ට වටිනාකමක් ඇති කරවන ආකාරය සහ අගය එකතු කිරීමට ඔවුන්ට හැකි වන ආකාරය පිළිබඳව සහභාගිවන්නන් දැනුවත් කළ යුතුය (Cohen, 2022). මනෝවිද්‍යාත්මකව සාධාරණ සබඳතා, පවුල්, සේවා ස්ථාන, ප්‍රජාවන් සහ සෑම කෙනෙකුටම වටිනාකමක් ඇති බව හැඟෙන, සහ සෑම කෙනෙකුම අගය එකතු කරන සමාජයන් නිර්මාණය කිරීමට අපට කළ හැකි දේ කළ යුතුය (Prilleltensky, 2020). එය යහපැවැත්ම සඳහා විශාල ප්‍රතිවිපාක ඇති සාධාරණත්වය පිළිබඳ කාරණයකි (Prilleltensky, 2012). අධ්‍යයනවලින් පෙන්නුම් කර ඇති පරිදි, සාධාරණත්වයේ තත්වයන්ගෙන් වැඩි පිරිසක් ප්‍රතිලාභ ලබන තරමට, ඔවුන්ගේ සුදුසුකම් සහ සුවතාවයේ මට්ටම ඉහළ යයි (Di Martino et al., 2021; Scarpa et al., 2021).
ශ්‍රී ලංකාවේ තත්වය.
අප ඉහතින් පලකල කිසිවක් නොහොත් ඉහත විද්‍යාත්මකව සකසා තිබෙන සංකල්පවලට අයත් කිසිම යුක්තිසහගත ක්‍රියාවලියක් ශ්‍රී ලංකාවේ සිදු නොවේ. ශ්‍රී ලංකාවේ සිදුවන්නේ දේශපාලනික වශයෙන් විවිධ බෙදීම් සහිතව බලය වෙනුවෙන් පුද්ගලයන් සහ කණ්ඩායම් එක්ව තවත් කණ්ඩායමකට විවිධ හිරිහැර කිරීමයි. ඔවුන් අතර විවිධ දුෂිත සබඳකම් තිබේ. එය සියලුම දෙනා සමග විවිද අයුරින් ගොඩනැගී තිබේ. සැබවින්ම ශ්‍රී ලංකාවේ බිඳවැටීමට ප්‍රධානතම හේතුව වුයේද එයමය. ඒවා නිවැරදි කරමින් සියලුම දෙනාට සතුටින් සිටිය හැකි යුගයක් ඇතිකිරීමට අවශ්‍ය ප්‍රතිපත්තීන් තවමත් ශ්‍රී ලංකාව තුල ක්‍රියාත්මක නොවේ. ඒවා ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවශ්‍ය උගත්, බුද්ධිමත් පාලකයන් රටට අහිමිව තිබේ. මේ වන විටත් දිගින් දිගටම වාර්තා වන්නේ විවිධ කායික, සහ මානසික ගැටුම් සහිත තත්ත්වයන් පමණි.
එවන් පසුබිමක් තුල මහජනතාව මෙන්ම තරුණ පරපුර තමන්ගේ හිතේ තිබෙන වේදනාව ප්‍රකාශ කරනුයේ සහ එය සමනය කරගන්නේ සමාජ මාධ්‍ය වෙත යම් යම් ප්‍රකාශ පළකරමිනි. සමහර පළකිරීම් අනුමත කල නොහැකි ඒවා වේ. අනුමත කල නොහැකි පළකිරීම මෙන්ම අනුමත කල හැකි පළකිරීම ආදී සියල්ලම පලකෙරෙනුයේ අවශ්‍ය සාධාරණ ප්‍රතිපත්තීන් රට තුල ස්ථාපනය වී නොමැති බැවිනි.
සමාජීය පසුබිම එසේ වෙද්දී ආරක්ෂක අංශවල මෙනම් වෙනත් රාජ්‍ය නිලධාරින්ගේද අති බහුතරයක් ද ඒ අකාරයෙන් දුෂිතව තිබියදී, ඔවුන් හරහා මහජනතාව පාලනය කිරීම සදහා විවිධ අණපනත් සකසා ඔවුන්ට බාර දීම තවත් දැවැන්ත විනාශයක් කරා රට ගෙන යන වැඩපිළිවෙලකි. දැනටමත් විවිධ මිනිසුන්ට එරෙහිව අයුක්තිය රජ වෙද්දී, එය දෙගුණ තෙගුණ වීමට මෙම පනත් බලපායි. එය දේශපාලන බේදයකින් තොරව කාලයෙන් කාලයට සිදු වේ. ඒ අනුව රටේ සිටින සියලුම දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයන් සියලුම දෙනාටත්, රාජ්‍ය නිලධාරීන්ටත් කාලයෙන් කාලයට පිඩා විදීමට සිදුවේ. යහපත් සමාජයක් නිර්මාණය නොකර, ඒ වෙනුවෙන් අවශ්‍ය ප්‍රතිපත්තීන් නිර්මාණය නොකර බලහත්කාරයෙන් ජනතාව පාලනය කිරීමට හැකි ලෙස අණපනත් නිර්මාණය කර, දුෂිත නිලධාරින්ටම බලය දීමෙන් රට තුල ත්‍රස්තවාදීන් සේ හැසිරෙන ආරක්ෂක අංශයක්ද අපට දැකබලා ගත හැකිවනු ඇත. ඉන් සිදුවන්නේ මහජනතාව සහ ආරක්ෂක අංශ අතරද ගැටුමක් නිර්මාණය වීමයි.
එබැවින් වර්තමානයේ ගෙන එන සමාජ මාධ්‍ය පනත සම්මත නොවිය යුතුය. වර්තමාන පනත වෙනුවට මහජන යුක්තිය ඉටුවන ආකාරයේ සමාජ මාධ්‍ය පනතක් නිර්මාණය විය යුතුය. එය වර්තමාන සමාජයේ සියලුම තත්ත්වයන් තේරුම් ගෙන සැකසිය යුතුය. එය එකිනෙක හරහා යන, එකිනෙක බැඳුණු පනතක් විය යුතුය. එවිට සියලුම දෙනාට යුක්තිය ඉටු වේ. එසේ නොමැතිව වර්තමානයේ ගෙන ඒමට සුදානම් වන මෙම සමාජ මාධ්‍ය පනත තවත් ලේ වැගිරීමක ආරම්භයක් විය හැකිය.
“මනෝවිද්‍යාත්මක යුක්තිය යනු සටන් කළ යුතු යුක්තියකි. අපි සියලු දෙනාම සුදුසුකම ගැන සැලකිලිමත් විය යුත්තේ එය සුවතාවයට සහ සාධාරණත්වයට වැදගත් වන බැවිනි”.
(මෙහි පළමු ලිපිය පහතින් දැක්වේ. තෙවෙනි ලිපියෙන් හමු වෙමු!.)
පළමු ලිපිය –